این اثر ارزشمند در شرح حال علمای شیعه در شبه قاره را میتوان جامعترین کتاب به زبان اردو در این موضوع دانست. نویسنده، این کتاب را به درخواست برخی از بزرگان نظیر خان بهادر مولوی محمد شفیع، رئیس دائرةالمعارف اسلامی اردو، شیخ محمد اکرام، مؤلف آب کوثر و رود کوثر و سید محسن امین، مؤلف «أعیان الشیعة» نگاشت. در آغاز این کتاب، سه مقدمه از برخی بزرگان نظیر مولانا میرزا یوسف حسین به چشم میخورد.
در این اثر احوال حدود 900 تن از علما به ترتیب حروف الفباء بررسی میشود. بدیهی است که نگارش شرح حال این تعداد از علما کار آسانی نبوده و نیاز به منابع زیادی داشته است که مؤلف با مشکلات فراوان آنها را فراهم میکند.[1]
این اثر در سال 1402ق (سال تألیف) منتشر شد و به این مطلب محقق طباطبایی در «مستدرک الذریعة» اشاره کرده است.[2]
برخی از منابع کتاب عبارتند از:
«الإجازات» سید امجد حسین اله آبادی؛ «اطباء عهد مغلیه» علی کوثر چاندپوری؛ «الاعتذار» فدا حسین
«اعمال نامه» سر سید رضا علی؛ «أعیان الشیعة» محسن امین و حسن امین؛«الإمام الحکیم» سید احمد اشکوری؛ «امجد علی شاه» سبط محمد نقوی؛ «أمل الآمل» شیخ حر عاملی؛«انجمن وظیفه سادات و مؤمنین» اعجاز حسین جارچوی؛ «بزم تیموریه» صباحالدین عبدالرحمن؛«بزم غالب» عبدالرئوف عروج؛ «بغیة الطلاب» علی حیدر رضوی؛«بوستان اخیار» سعید احمد مار هروی.
سال ولادت و وفات علمایی که شرح حالشان نوشته شده است، در ابتدای صفحه و نیز در فهرست نامها و صفحه شرح حال دیده میشود. در ضمن شرح حال اَعلام، توضیحات اجمالی و تفصیلی ای نیز درباره مدرسهها، کتابخانهها، اوقاف، روستاها، شهرها، چاپخانهها، روزنامهها و مجلهها در نظر گرفته شده است.
در کتاب حاضر، شرح حال افراد مورد نظر بیشتر بدون نقد و بررسی و بر اساس زندگی روزمره آنان نوشته شده است و در ترجمه آن نیز سعی میشود که از حواشی و شروح زاید و مفصل و ملال آور خودداری گردد.
آقای دکتر محمدهاشم این کتاب را به فارسی ترجمه کرده و با نام “مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند” توسط بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی انتشار یافت. ایشان علاوه بر ترجمه در نقل اشعار عربی و فارسی بخشهای ناموزون را تا حد امکان اصلاح کرده و در اصلاح ناپذیر بودن حذف نمودهاند.
[1] نظری گذرا بر ترجمه فارسی مطلع انوار سید شجاعت حسین رضوی هندی
[2] همان.